Szkolenia BHP dla strażaków OSP – obowiązek, standard i bezpieczeństwo

Wraz z wejściem w życie ustawy o Ochotniczych Strażach Pożarnych z 2021 roku, system szkolenia druhów zyskał nowy, uporządkowany wymiar. Jednym z kluczowych elementów przygotowania strażaków ratowników do udziału w działaniach ratowniczych stało się szkolenie z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy (BHP).
Program tego szkolenia został opracowany przez Komendę Główną Państwowej Straży Pożarnej i zatwierdzony przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji 21 września 2023 r.

To właśnie ten dokument wyznacza dziś jednolite standardy nauczania w całym kraju.

Dlaczego szkolenie BHP jest tak ważne?

Strażacy ochotnicy podejmują działania w warunkach ekstremalnych – z ogniem, dymem, wysokim napięciem, zagrożeniami chemicznymi i fizycznymi.
Bez właściwego przygotowania nawet rutynowe czynności mogą prowadzić do tragicznych wypadków.
Dlatego ustawodawca wprost wskazał, że zasady bezpieczeństwa i higieny służby obowiązujące w PSP należy odpowiednio stosować także wobec strażaków OSP (art. 26 ustawy o OSP).

Szkolenie BHP ma więc nie tylko charakter formalny, ale jest warunkiem dopuszczenia strażaka do działań ratowniczych.
To pierwszy etap szkolenia podstawowego i fundament całego systemu przygotowania ochotników do pracy w realnych akcjach.

Dwa etapy szkolenia – teoria i praktyka

Program zatwierdzony przez MSWiA dzieli szkolenie na dwie części: instruktaż ogólny i stanowiskowy.
Dzięki temu strażak nie tylko poznaje przepisy i zasady, ale od razu uczy się stosować je w praktyce.

🔹 Instruktaż ogólny – wiedza i świadomość

Czas trwania: minimum 3 godziny dydaktyczne
Prowadzący: specjalista ds. BHP z komendy miejskiej lub powiatowej PSP

Podczas tej części uczestnicy poznają:

• przepisy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy w straży pożarnej,
• zasady poruszania się po strażnicy i obsługi urządzeń technicznych,
• sposoby konserwacji środków ochrony indywidualnej,
• procedury postępowania w razie wypadku lub pożaru,
• podstawy udzielania pierwszej pomocy.

🔹 Instruktaż stanowiskowy – działanie w praktyce

Czas trwania: minimum 4 godziny dydaktyczne
Prowadzący: naczelnik jednostki OSP

Ten etap ma charakter praktyczny. Strażacy ćwiczą:

• przygotowanie stanowiska pracy i sprzętu,
• bezpieczne wykonywanie zadań w strażnicy i podczas akcji,
• pracę z maszynami, urządzeniami i sprzętem pożarniczym,
• zachowanie w czasie alarmu,
• ocenę ryzyka i sposoby ochrony przed zagrożeniami.

Łączny czas szkolenia wynosi co najmniej 7 godzin dydaktycznych, z możliwością rozszerzenia programu w zależności od lokalnych zagrożeń.

Co daje ukończenie szkolenia?

Po ukończeniu kursu strażak OSP:

• zna przepisy i zasady bezpieczeństwa,
• potrafi rozpoznać i ograniczyć ryzyko wypadku,
• umie bezpiecznie korzystać ze sprzętu pożarniczego,
• potrafi udzielić pierwszej pomocy,
• ma ukształtowaną postawę odpowiedzialności za zdrowie i życie własne oraz innych.

Szkolenie nie kończy się tylko zdobyciem wiedzy. Ma kształtować nawyki, które w sytuacji kryzysowej decydują o bezpieczeństwie całego zespołu.

Dokumentacja i potwierdzenie

Ukończenie szkolenia potwierdza „Karta szkolenia z zakresu BHP” – dokument stanowiący formalny dowód dopuszczenia strażaka do udziału w działaniach ratowniczych.
Karta zawiera daty instruktaży, nazwiska prowadzących i podpisy uczestników.
Jej wzór określony został w załączniku do programu i powinien być przechowywany w jednostce OSP.

Szkolenia okresowe – co 3 lata

W myśl rozporządzenia MSWiA z 31 sierpnia 2021 r. oraz art. 26 ustawy o OSP, strażacy ratownicy OSP mają obowiązek odbywania szkoleń okresowych BHP co najmniej raz na trzy lata.
Pierwsze takie szkolenie powinno odbyć się w ciągu 12 miesięcy od ukończenia szkolenia wstępnego.
W praktyce oznacza to, że druhowie, którzy ukończyli szkolenie podstawowe w 2022 roku, muszą przejść szkolenie okresowe najpóźniej do końca 2024 roku.

Kto finansuje szkolenia?

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1a ustawy o OSP, gmina ma obowiązek finansowania szkoleń strażaków ratowników OSP, w tym również z zakresu BHP.
Może ona zlecić ich realizację wyspecjalizowanym jednostkom PSP, ośrodkom szkoleniowym lub firmom posiadającym kwalifikacje do prowadzenia takich zajęć.

Podstawa prawna

1. Ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o ochotniczych strażach pożarnych (Dz.U. 2023 poz. 194 ze zm.)
2. Rozporządzenie MSWiA z dnia 31 sierpnia 2021 r. w sprawie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny służby strażaków PSP (Dz.U. 2021 poz. 1681)
3. Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej z dnia 24 sierpnia 1991 r.
4. Kodeks pracy – dział X „Bezpieczeństwo i higiena pracy”
5. „Zasady przygotowania strażaków ratowników OSP do udziału w działaniach ratowniczych” – KG PSP, Warszawa 2023

Podsumowanie

Szkolenie BHP dla strażaków OSP to nie tylko formalny obowiązek, ale przede wszystkim realna inwestycja w bezpieczeństwo.
Uczy, jak unikać błędów, przewidywać zagrożenia i reagować w sytuacjach kryzysowych.
Dzięki zatwierdzonemu programowi MSWiA, każda jednostka OSP w Polsce może realizować szkolenia w jednolity sposób, zapewniając swoim druhom solidne przygotowanie do służby.

Bo bezpieczeństwo zaczyna się od wiedzy – a wiedza od szkolenia.